Cả đời hết mình xây dựng cơ nghiệp và luôn giương cao ngọn cờ nhân nghĩa, phục hưng Hán thất, cuối cùng Lưu Bị cũng có được những thành tựu nhất định và đủ vốn liếng vững chắc để lập nên nhà Thục Hán, lên ngôi hoàng đế.
Nói về phụ nữ, Gia Cát Lượng đã nhiều lời bàn. Tương truyền, vợ ông cũng là một người đàn bà xấu “ma chê quỷ hờn”. Khi được hỏi vì sao lại chọn vợ xấu như thế, Gia Cát Lượng trả lời rằng: “Phụ nữ xấu như tách trà. Ngồi trong sân vắng vẻ, tách trà như tâm tình của cô gái. Xuân qua
La Quán Trung chỉ ra rằng Chu Du là người yêu âm nhạc, lễ phép khiêm tốn, nhưng trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, Chu Du bị mô tả như một đứa trẻ ngô nghê và nóng tính, bị Gia Cát Lượng chọc tức 3 lần đến chết. Nhà văn còn viết một câu khá nổi tiếng rằng
Ngoài tài mưu lược, nhìn xa trông rộng và có kiến thức uyên thâm trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là quân sự thì Gia Cát Lượng còn là người có tư tưởng đạo lý rất rõ ràng và ông đã để lại nhiều câu nói hay về cuộc sống, cách đối nhân xử thế và cách nhìn người.
Thứ nhất là do phẩm chất của chính Gia Cát Lượng. Ông là chính trị gia, nhà quân sự tài ba được giới trí thức Trung Quốc hết sức sùng bái. Con người Gia Cát lượng hình thành theo khuynh hướng kiểu mẫu, đề cao đạo đức cao thượng, mà theo Nho giáo là trung, hiếu, nhân nghĩa.
Chỉ với một câu nói vô tình, Lưu Bị đã khiến cho Gia Cát Lượng và Triệu Vân không khỏi hoài nghỉ về vị quân chủ mà mình đang phò tá. Vì sao lại như vậy?