Trong Tam quốc diễn nghĩa, Lưu Bị từng nói: “Huynh đệ như thủ túc, thê tử như y phục” (“Anh em như chân tay, vợ con như áo mặc”). Hàm nghĩa thực sự của câu nói này không thể chỉ từ bề mặt mà vội vàng kết luận được.
Khi Lưu Bị đang trấn giữ Từ Châu thì nhận được chiếu chỉ sai đi đánh Viên Thuật. Lưu Bị cùng Quan Vũ dẫn quân đi, để Trương Phi ở lại giữ thành Hạ Phì. Trương Phi say rượu, đắc tội với Tào Báo là cha vợ Lã Bố, nên bị Tào – Lã trong ứng ngoài hợp, đang đêm đánh úp lấy Từ Châu. Trương Phi dẫn vài mươi tên kị mã đi thẳng đến Vu Thai vào hầu Lưu Bị, nói hết chuyện bị mất thành.
“Các quan nghe chuyện ai cũng mất máu mặt, duy Lưu Bị chỉ than có một câu:
– Ðược cũng chẳng nên mừng, mất cũng chẳng nên lo!
Quan Vũ hỏi:
– Thế còn chị đâu?
Trương Phi nói:
– Hãm cả ở trong thành.
Lưu Bị nín lặng chẳng nói câu gì.
Quan Công dẫm chân mắng rằng:
– Khi trước mày đòi giữ thành, nói những câu gì? Anh dặn mày như thế nào? Bây giờ thành trì thì mất, chị lại bị hãm, thế ra làm sao?
Phi nghe anh mắng, sợ hãi không biết đường nào, rút ngay kiếm ra định tự vẫn”.
“Lưu Bị trông thấy vội vàng bước lên giật lấy kiếm, vứt xuống đất rồi nói rằng:
– Xưa có câu rằng: “Anh em như chân tay, vợ con như áo mặc”. Áo rách còn dễ may, chân tay gãy, chắp sao được? Ba anh em ta kết nghĩa với nhau ở vườn đào, đã thề cùng sống chết với nhau. Nay dù mất thành trì, vợ con đi nữa, sao nỡ để anh em nửa đường chết đi cho đành. Phương chi thành trì không phải của ta, vợ con ta bị hãm ở trong thành, nhưng ta chắc Lã Bố không nỡ giết, cũng còn nghĩ kế cứu được. Hiền đệ lầm một lúc, việc gì đã đến nỗi quyên sinh?
Lưu Bị nói xong rỏ nước mắt khóc. Quan, Trương cũng khóc cả”.
“Anh em như chân tay, vợ con như áo mặc” (nguyên văn: Huynh đệ như thủ túc, thê tử như y phục) là câu nói mà mới nghe qua dễ khiến người ta hiểu lầm là coi thường đàn bà con trẻ. Theo thiển ý của người viết, khi Lưu Bị nói câu này hoàn toàn không có ý như vậy.
Vợ con là những người thân thiết nhất với một người đàn ông, đầu gối tay ấp, lẽ thường ai mà chẳng yêu chẳng quý. Kẻ phàm phu thậm chí vì tình cảm, nữ sắc, an ổn cho gia đình, vợ con… mà vong ân bội nghĩa, anh em không nhìn mặt nhau. Ví như Đổng Trác, Lã Bố là nghĩa phụ tử mà cuối cùng quay ra giết nhau chỉ vì tranh Điêu Thuyền. Khi Lưu Bị nói “Huynh đệ như thủ túc, thê tử như y phục” chỉ là muốn khẳng định rằng làm người nên biết trọng nghĩa hơn tình, lấy đạo nghĩa làm trọng chứ không nên hành xử hấp tấp chỉ vì tình cảm ích kỷ của bản thân.
Thực tế, khi lầm lỡ khiến hai chị bị hãm trong thành, Trương Phi bị Quan Công mắng đã ân hận muốn chết, biết rằng chị dâu quan trọng với đại huynh nhường nào. Không cần Lưu Bị phải nhắc lại, Trương Phi đã đủ khổ não vì lỗi mình gây ra. Lúc này, câu nói “Huynh đệ như thủ túc, thê tử như y phục” giúp bày tỏ sự trân trọng quý mến của Lưu Bị với Trương Phi, để Phi bớt dằn vặt khổ tâm.
Một số câu nói của người xưa cần được hiểu trong bối cảnh cụ thể, không nên dựa vào ngữ nghĩa bề mặt để phán xét cổ nhân. Ví dụ câu: “Cái nết đánh chết cái đẹp”, không hề có ý nói rằng hình thức đẹp đẽ là vô dụng, không cần thiết. Chính là vì lẽ thường người ta ai cũng “yêu bằng mắt”, chuộng hình thức, nên mới cần nói ra câu này để nhắc nhở người đời về tầm quan trọng của đức hạnh. Thực tế là cổ nhân coi trọng lễ nghĩa, nên cả đạo đức (cái nết) và diện mạo, trang phục, lễ nghi (cái đẹp) bên ngoài đều cẩn thận giữ gìn.
Tương tự như thế, câu “Anh em như chân tay, vợ con như áo mặc” cũng không hề có ý rẻ rúng đàn bà con trẻ, chỉ muốn nhắc nhở thế nhân hãy biết coi trọng đạo nghĩa, quý trọng tình huynh đệ. Một người quân tử trọng đạo nghĩa thì tự biết che chở, có trách nhiệm với thê tử của mình. Ví như Tống Hoằng làm quan dưới thời Hán Quang Vũ đế, được hoàng đế ngỏ lời gả công chúa Hồ Dương cho; danh lợi đều được mà từ chối, vì “bạn thuở hàn vi là không thể quên, người vợ tào khang là không thể bỏ”.